Po Nagar, ngôi đền Champa được xây từ thế kỷ thứ 10 đến thế kỷ thứ 13, đã trở thành biểu tượng tâm linh tại xứ sở Nha Trang, Việt Nam. Với hình ảnh của mình, ngôi đền này đã truyền tải thông điệp về sức mạnh và tình yêu thương từ thời xa xưa. Hãy cùng tìm hiểu về Po Nagar và lịch sử văn hóa Champa qua bài viết này.
Lịch sử
Po Nagar được xây dựng vào khoảng thời gian trước năm 781 và nằm trong lãnh thổ của xứ Kauthara, ngay cạnh thành phố Nha Trang hiện đại. Ngôi đền được dâng tới Yan Po Nagar, nữ thần của đất nước, người sau này được xem là các vị thần nữ Phật giáo Mahayana Bhagavati và Hariti.
Theo một bia đá được khắc năm 781, vua Champa Satyavarman đã giành lại quyền lực tại khu vực "Cầu Hà-Ra" và phục hồi lại ngôi đền đã bị phá hoại. Từ những thông tin trên bia, có thể suy ra rằng khu vực này trước đó đã trở thành một nơi tạm thời dưới sự chiếm đóng của ngoại bang và người dân ngoại quốc đã tàn phá ngôi đền đã tồn tại từ trước đó. Các bia đá khác cũng cho thấy ngôi đền từng chứa một một mukhalinga trang trí bằng đồ trang sức giống như đầu thiên thần. Những kẻ cướp nước ngoại, có thể từ Java, đã đến trên những con tàu, đã đánh cắp đồ trang sức và phá vỡ linga. Mặc dù vua đã đuổi theo những tên cướp đến biển, kho báu đã bị mất mãi mãi. Những bia đá còn cho thấy rằng vua đã phục hồi linga vào năm 784. Điều này đã được ghi nhận trong bài viết.
Ủy viên quân đội Champa, Senapati Par, dưới thời của vua Harivarman I, đã tạo quỹ đạo vào năm 817. Ông đã tiến hành các cuộc tấn công vào thực dân Khơ-mer dưới thời vua Jayavarman II. Harivarman I được kế vị bởi con trai mình, Vikrantavarman III, người cũng đã tạo quỹ đạo.
Một bia đá được khắc năm 918 của vua Champa Indravarman III cho biết đã có một lệnh xây dựng một tượng vàng cho nữ thần Bhagavati. Các bia đá sau đó cho biết tượng vàng ban đầu đã bị cướp bởi Rajendravarman II của Khơ-mer vào năm 950 và vào năm 965, vua Jaya Indravarman I đã thay thế tượng mất mát bằng một tượng đá mới. Một bia đá được khắc năm 1050 cho biết các món quà bằng đất đai, nô lệ, đồ trang sức và kim loại quý đã được tặng cho tượng bởi Jaya Paramesvaravarman I. Paramabhodisattva đã tạo "sự tặng trao giàu có" vào năm 1084 sau khi tái thống nhất đất nước. Jaya Indravarman III đã trao tặng ngôi đền một Shivalinga và một Shrishana Vishnu vào năm 1141 và tặng quyền khác vào năm 1143. Vào năm 1160, Jaya Harivarman I đã "tặng quà giàu có". Một bia đá cho biết Jayavarman VII của Đế quốc Khơ-mer "chiếm đóng thủ đô Champa và mang đi tất cả các lingas". Các bia đá sau đó cho thấy sự tổ chức lễ hội tôn vinh nữ thần Yan Po Nagar, cũng như sự hiện diện của các tượng đài dành cho các vị thần chính của Phật giáo.
Vào thế kỷ 17, người Việt Nam chiếm đóng Champa và tiếp quản ngôi đền, đặt tên là Tòa tháp Thiên Y Thánh Mẫu. Một số truyền thuyết của người Việt Nam liên quan đến nữ thần và ngôi đền đã ra đời.
Vị trí
Ngôi đền Po Nagar nằm trên núi Cù Lao và bao gồm ba tầng, trong đó tầng cao nhất bao gồm hai hàng tháp. Tháp chính cao khoảng 25m.
Hình ảnh trung tâm của ngôi đền là một tượng đá cao 1,2m của nữ thần Yan Po Nagar ngồi chân trái, chỉ mặc một cái váy, với mười bàn tay cầm các vật phẩm biểu trưng khác nhau. Theo học giả Ngô Vǎn Doanh, những thuộc tính này cho thấy Yan Po Nagar đã được tương đồng với nữ thần Hindu Mahishasuramardini hoặc Durga, kẻ giết trâu. Một bức tượng nữ thần Mahishasuramardini khác có thể được tìm thấy trên mặt trước của ngôi đền: nó miêu tả nữ thần với bốn tay cầm một cái rìu, một cánh sen và một cái gậy và đứng trên lưng trâu. Bức tượng này thuộc vào phong cách nghệ thuật Champa Tra Kiều từ cuối thế kỷ thứ 10 hoặc đầu thế kỷ thứ 11.
Tổng kết
Po Nagar không chỉ là một ngôi đền cổ xưa, mà còn là một biểu tượng tâm linh quan trọng với lịch sử và văn hóa độc đáo của người Champa.Với kiến trúc độc đáo và những hiện vật tôn giáo quý giá, Po Nagar là một địa điểm du lịch hấp dẫn tại Nha Trang, Việt Nam.