tết Nguyên Tiêu (節元宵) hay còn được gọi là Tết Thượng Nguyên, Rằm Tháng Giêng, là lễ hội truyền thống đầy ý nghĩa của Việt Nam và Trung Quốc. Lễ hội trăng rằm kéo dài từ giữa đêm 14 (đêm trước trăng rằm) cho đến nửa đêm 15 (đêm trăng rằm) của tháng giêng Âm lịch.
Tại Việt Nam
Ở Việt Nam, ngày rằm Tháng Giêng là dịp dân chúng lên chùa cúng sao giải hạn, ước nguyện điều lành. Các chùa thường tụng kinh Dược Sư và khuyên các Phật tử cùng nhau tụng niệm và hồi hướng công đức để thế giới được an lành.
Lễ hội đêm trăng rằm hiện đã được khôi phục truyền thống văn hóa cổ, tổ chức đêm Nguyên tiêu của Ngày thơ Việt Nam. Hiện nay, lễ hội trăng rằm đã trở thành nếp sinh hoạt thường xuyên ở nhiều địa phương. Đặc biệt, ở những nơi có đông cộng đồng người Hoa sinh sống như Chợ Lớn, Hội An, lễ hội trăng rằm có nhiều sinh hoạt đặc biệt. Tại Thành phố Hồ Chí Minh, ngày và đêm rằm Tháng Giêng thường được cộng đồng người Việt gốc Hoa tổ chức ở khu Chợ Lớn, quận 5. Và dân gian có câu thành ngữ "Giao thừa ra quận Nhất, Nguyên tiêu về quận 5".
Tết Nguyên tiêu của người Hoa ở Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh được tổ chức với nhiều phần lễ, hội đa dạng, đặc sắc và phong phú tại các Hội quán, gia đình. Các nghi thức lễ, diễu hành đường phố thể hiện phong tục tập quán của các nhóm ngôn ngữ người Hoa như nghệ thuật xiếc, bát tiên đi cà kheo, múa lân sư rồng, trình diễn ca kịch cổ truyền, đố chữ, thư pháp, thư họa, trình diễn âm nhạc, đốt nhang vòng, dán giấy cầu an, lì xì, đố đèn, dâng dầu đèn, chui bụng ngựa, trò chơi dân gian, lễ hội ẩm thực với đa dạng các món ăn Việt - Hoa. Tất cả được chế biến và biểu diễn, hướng dẫn thực hiện từ những chuyên gia ẩm thực, đầu bếp chuyên nghiệp. Đây là một trong những di sản văn hóa phi vật thể quốc gia từ năm 2020.
Sau Tết Nguyên Tiêu, người dân sẽ tháo tất cả các trang trí Xuân Tết để chấm dứt không khí lễ hội. Hy vọng mọi người sẽ chú tâm vào một năm làm việc mới đầy thành công và hiệu quả.
Tập tục và lễ hội ở Trung Quốc
Ở Trung Quốc và Đài Loan, Tết Nguyên Tiêu là Tết Thượng Nguyên, hay còn gọi là Tết Trạng nguyên. Ngày xưa, lễ này là dịp nhà vua hội họp các ông Trạng để thết tiệc và mời vào Vườn Thượng Uyển thăm hoa, ngắm cảnh, làm thơ. Theo sách Trung Hoa, lễ Thượng Nguyên không phải là một ngày lễ Phật. Hiện nay, Tết Nguyên Tiêu (rằm tháng giêng, đêm rằm đầu tiên của năm mới) được coi là ngày lễ thiêng liêng nhất đầu năm mới và còn được gọi là “Lễ hội đèn hoa” hoặc “Hội hoa đăng”. Lễ hội kéo dài từ 13 đến 17 tháng giêng và tập trung vào tươi đèn, chơi lồng đèn ngũ sắc. Những lồng đèn thường có hình thù rồng, phượng hoặc nhân vật cổ trong truyền thuyết.
Ngoài ra, còn có những tập tục khác như cúng tế cầu an cầu phước, ăn bánh trôi, thi đoán hình thù trên lồng đèn, ngâm thơ. Người Đài Loan còn ghi những câu ước nguyện của mình vào đèn lồng và thả bay lên trời. Nhiều người còn coi đây là mùa Valentine phương Đông, tương tự như lễ Thất Tịch. Thơ Đường xưa đã viết: "Nguyên tiêu chi dạ hoa lộng nguyệt", mùa trăng tròn lung linh sắc màu hoa đăng rực rỡ cũng là dịp Ngưu Lang Chức Nữ gặp gỡ se duyên.
"Mùa xuân là Tết trồng cây, Làm cho đất nước càng ngày càng xuân" - thơ chúc Tết của Bác Hồ
Rằm tháng Giêng tại các quốc gia khác
Tết Nguyên Tiêu có những tên gọi và phong tục khác nhau ở các quốc gia khác nhau. Ví dụ, tại Hàn Quốc, rằm tháng Giêng là lễ Daeboreum. Người dân chơi các trò chơi truyền thống như Samulnori và đốt cỏ khô, rơm hoặc đống cành cây để tạo ra một "ngôi nhà" cho mặt trăng mọc. Tại Nhật Bản, rằm tháng Giêng âm lịch là lễ Koshōgatsu, trong đó có nghi lễ và thực hành cầu nguyện. Ở Philippines, có lễ hội diễu hành truyền thống vào ngày rằm tháng Giêng, đánh dấu khởi đầu năm mới.
Thành ngữ
- "Lễ Phật quanh năm không bằng Rằm tháng Giêng"
- "Giỗ tết cả năm không bằng ngày rằm tháng Giêng"
- "Ăn chay niệm Phật cả năm, Không bằng dự hội ngày Rằm tháng Giêng"
- "Giao Thừa ra quận Nhất, Nguyên Tiêu về quận Năm"
**Tham khảo:
- Tết Nguyên Đán
- Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Tết Nguyên tiêu.
- Tết Nguyên Tiêu - một toạ độ văn hóa phi vật thể quốc gia.
