tam thất , hay còn được biết đến với các tên khác như sâm tam thất, nhân sâm tam thất, hay kim bất hoán (tức "vàng không đổi"), là một loại cây có giá trị đặc biệt trong y học truyền thống. Tên khoa học của nó là Panax Pseudoginseng (Burk). F.H.Chen, thuộc họ ngũ gia bì Araliaceae.
Tên gọi và giải thích
Lý do cây tam thất được gọi là "tam thất" có nhiều cách giải thích. Trong sách Bản Thảo Cương Mục, nó được ghi là do cây có 3 lá ở bên trái và 4 lá ở bên phải, vì vậy mới có tên gọi là tam thất. Ngoài ra, cũng có người cho rằng "tam" là ba tức là thời gian từ khi gieo đến khi ra hoa mất 3 năm, "thất" là bảy tức là thời gian từ khi gieo đến khi thu hoạch rễ mất 7 năm. Một số quan điểm khác lại cho rằng tam thất là vì lá có từ 3 đến 7 lá chét.
Đặc điểm của cây tam thất
Tam thất là một loại cây cỏ nhỏ, sống nhiều năm. Lá mọc vòng gồm 3-4 lá, cuống lá dài từ 3-6cm, có 3-7 lá chét dài hình mác trên mỗi cuống lá, có răng cưa nhỏ trên mép lá, lá chét có cuống dài từ 0,6-1,2cm. Hoa mọc ở đầu cành, mang hoa thành từng cụm hình tán, có hoa lưỡng tính và đơn tính cùng tồn tại. Lá đài có 5 cánh, có màu xanh. Cánh hoa có 5 cánh, có màu xanh nhạt. Nhi 5. Quả mọng có hình thận, khi chín thì màu đỏ, mỗi quả mang hai hạt hình cầu.
Thu hoạch và chế biến tam thất
Tam thất thường được trồng từ 5 đến 7 năm mới cho thu hoạch, và củ tam thất bắc rất cứng kể cả khi còn tươi. Tam thất được thu hái vào tháng 11 hàng năm sau khi cây đã đủ tuổi từ 5 năm trở lên, và cây càng lâu càng quý hiếm. Sau khi thu hoạch, tam thất được cắt bỏ phần lá và thân, chỉ giữ lại phần củ để phơi khô làm thuốc. Ngoài ra, trong năm, người ta thu hái nụ và hoa tam thất vào tháng 8 hàng năm để làm thuốc.
Công dụng của tam thất
Tam thất có nhiều công dụng trong y học truyền thống. Nó có tác dụng bảo vệ tim chống lại những tác nhân gây loạn nhịp tim, cầm máu, tiêu máu, tiêu sưng. Dịch chiết từ rễ tam thất có tác dụng gây hưng phấn thần kinh và tăng cường miễn dịch cho cơ thể. Ngoài ra, tam thất cũng có tác dụng điều trị thống kinh, hỗ trợ điều trị các bệnh về máu, tim mạch, bạch cầu, băng huyết, đau thắt ngực do bệnh mạch vành. Nó cũng có tác dụng giảm đau, chống viêm, bổ máu, bồi bổ cơ thể, tăng cường sức khỏe.
Đối tượng nên sử dụng tam thất
Tam thất rất hữu ích đối với nhiều đối tượng khác nhau. Nó được khuyến nghị cho bệnh nhân suy giảm chức năng tim, bệnh mạch vành, hở van tim và các bệnh về tim. Phụ nữ sau khi sinh cũng có thể sử dụng tam thất để bổ máu và làm lại sức. Nó còn được khuyến nghị cho bệnh nhân ung thư, người hoạt động trí óc, người bị trấn thương, tụ máu, bầm tím, bệnh nhân thấp tim, phụ nữ bị thống kinh, băng huyết, người mới ốm dậy. Ngoài ra, tam thất cũng có thể được sử dụng như một vị thuốc bổ cho người bình thường, nhằm tăng cường sức khỏe và phòng chống bệnh tật.
Nguồn giống tam thất
Hiện nay, cây giống tam thất đã được nhân giống thành công tại Viện Khoa học Lâm nghiệp Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.
Với những đặc tính và công dụng của mình, tam thất đã trở thành một cây quý trong y học truyền thống. Hãy thường xuyên sử dụng tam thất như một phương pháp tự nhiên để bảo vệ sức khỏe và tăng cường cơ thể.