Mở đầu
Quảng Ninh là một tỉnh đầy những kho tàng văn hóa đặc biệt, và huyện Vân Đồn chính là một trong những nơi sở hữu những di sản văn hoá đáng giá. Một trong số đó chính là Thương cảng Vân Đồn, nơi được cho là một trong những điểm khởi hành của con đường tơ lụa trên biển, từng làm phong phú thêm nguồn lực tri thức và kho tàng văn hoá của cư dân vùng biển đảo. Cùng với những giá trị lịch sử của Thương cảng Vân Đồn, những lễ hội văn hoá đặc sắc trên quần đảo Vân Hải cũng là nền tảng để hình thành các tuyến tham quan du lịch văn hoá kết hợp với du lịch sinh thái biển đảo.
Thương cảng Vân Đồn và giá trị văn hoá phi vật thể
Thương cảng Vân Đồn vừa được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt. Để hiểu rõ hơn về giá trị văn hóa phi vật thể tại vùng đất này, chúng tôi đã có cuộc phỏng vấn Tiến sĩ Lê Thị Minh Lý, Phó Chủ tịch Hội Di sản Việt Nam, người có kiến thức sâu rộng về di sản văn hóa.
Theo cuộc phỏng vấn, huyện Vân Đồn hiện có 33 di sản văn hóa phi vật thể, trong đó có 15 di sản liên quan trực tiếp đến khu vực Thương cảng Vân Đồn. Tuy nhiên, nhiều di sản này đang bị mai một và ảnh hưởng bởi sự phát triển nhanh chóng của huyện Vân Đồn. Xây dựng các công trình mới, tăng trưởng du lịch và sự thay đổi trong cộng đồng đã dẫn đến sự biến mất dần của một số di sản văn hoá phi vật thể và không gian văn hoá liên quan.
Tuy nhiên, Tiến sĩ Lê Thị Minh Lý cho rằng di sản vẫn cố gắng "neo" lại với sự tồn tại của cộng đồng và người dân vùng biển này. Đó có thể là những địa danh đặc biệt, dân gian gọi tên theo cách riêng. Các tên gọi này không chỉ đặc biệt mà còn thể hiện bản sắc độc đáo của cư dân biển như Bến Cái, Cái Cổng, Gạo Rang và bến Đâm Gạo.
Ngoài ra, còn có những nghi lễ, quy tắc kinh nghiệm và nghề thủ công truyền thống như gốm sứ, ngọc trai, lụa và hương trầm. Thương cảng Vân Đồn từng là nơi xuất khẩu các sản phẩm gốm sứ, những sản phẩm đó ngày nay đã là cổ vật bảo vật trên khắp thế giới. Bảo tàng gốm Việt Nam có thể là nơi trưng bày các hiện vật cổ và giải thích trực quan các câu chuyện về di tích khảo cổ học và sử liệu.
Lễ hội văn hoá đặc sắc tại Thương cảng Vân Đồn
Tại khu vực Thương cảng Vân Đồn, có nhiều lễ hội truyền thống đáng chú ý. Một số lễ hội đã được khôi phục và phục dựng như lễ hội truyền thống Vân Đồn, lễ hội đình Minh Châu và lễ hội đình Ngọc Vừng. Lễ hội chèo bơi Quan Lạn là lễ hội lớn nhất diễn ra ở đình và nghè Quan Lạn vào trung tuần tháng 6 âm lịch hàng năm. Đây là lễ hội truyền thống được tổ chức từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Bảo tồn và phát triển
Để bảo vệ và phát triển di sản văn hóa, Tiến sĩ Lê Thị Minh Lý đề xuất việc khoanh vùng bảo vệ tất cả các di tích, cũng như giới thiệu các biểu đạt văn hóa phi vật thể theo phương pháp bảo tàng học. Đồng thời, cần phục hồi cảnh quan và sinh thái môi trường để giữ vững các câu chuyện văn hóa phi vật thể và ý nghĩa lịch sử. Thương cảng Vân Đồn được xem là một di sản văn hóa đặc biệt, gắn liền với lịch sử, kinh tế và văn hóa xã hội của quốc gia. Đây cũng là một tiềm năng phát triển trong tương lai.
Kết luận
Thương cảng Vân Đồn là một kho tàng văn hoá đặc biệt của Quảng Ninh, nơi sở hữu những di sản văn hoá phi vật thể đáng giá. Bảo tồn và phát triển di sản văn hóa phi vật thể là một nhiệm vụ quan trọng cho tỉnh Quảng Ninh. Chỉ khi chúng ta bảo vệ và tìm hiểu về di sản văn hóa, chúng ta mới có thể truyền lại những giá trị đặc biệt này cho tương lai.