Trên sóng truyền hình thực tế gần đây ở Việt Nam, thông điệp về ẩm thực Việt Nam đã trở thành tâm điểm thu hút sự quan tâm của khán giả và khách mời nước ngoài. "Trở thành bếp ăn của thế giới" là thông điệp đáng chú ý nhất.
Câu nói này có thể đưa ta đến câu nhận định của GS Philip Kotler, cha đẻ của marketing hiện đại, trong hội thảo "Marketing mới trong thời kỳ mới" vào năm 2007. Báo Dân trí cũng có bài viết của TS Vũ Tiến Lộc đề cập đến nội dung này. Việc đưa "bếp ăn của thế giới" như một hình ảnh mà Việt Nam cần phát triển đã được nhiều bài báo phân tích trích dẫn.
Tinh Hoa Ẩm Thực - Không Chỉ Đơn Thuần Là Đồ Ăn
Trước tiên, cần hiểu rằng "bếp ăn" chỉ là một phần nhỏ trong bức tranh ẩm thực. Đó là nguyên liệu đặc trưng với địa lý, cách nấu nướng và ăn uống liên quan đến văn hóa và lịch sử của dân tộc. "Bếp ăn" chỉ có thể lượng hóa thành mức cung cấp lương thực cho thế giới, không thể đại diện cho việc quảng bá ẩm thực.
Nếu hình ảnh "bếp ăn" chỉ liên quan đến việc giải quyết vấn đề an ninh lương thực toàn cầu như quy định trong mục tiêu phát triển bền vững (SDG), yếu tố văn hóa của Việt Nam thông qua ẩm thực sẽ bị hạn chế.
"Ẩm thực không phải là đồ ăn nhanh, nó là văn hóa, lịch sử, là đa dạng biến tấu theo thời gian và không gian, thì không thể trở thành một chủ thể nhất quán như 'bếp ăn của thế giới'."
Thay vào đó, một hướng đi khả thi hơn để Việt Nam trở thành "bếp ăn thế giới" là trở thành nhà xuất khẩu lương thực lớn nhất. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh tình hình thế giới có nhiều diễn biến phức tạp. Các tin vui về xuất khẩu thủy sản và gạo của Việt Nam trong nửa đầu năm 2023 là tín hiệu tích cực cho triển vọng này.
Tư Duy Về Ẩm Thực Việt Nam Từ Góc Nhìn Thương Hiệu Quốc Gia
Ở mức vĩ mô và chiến lược dài hạn, khái niệm "bếp ăn thế giới" cần được hiểu thông qua một góc nhìn giao thoa giữa marketing, quan hệ quốc tế và ngoại giao công chúng, đó là thương hiệu quốc gia. "Thương hiệu quốc gia" là tổng thể nhận thức của người dân về một quốc gia thông qua năng lực quốc gia.
Với góc nhìn này, thương hiệu "bếp ăn của thế giới" khó triển khai khi đã có một quốc gia trong khối ASEAN, Thái Lan, đã sử dụng từ này từ năm 2004.
Thái Lan đã dần bỏ qua hình ảnh này để tập trung vào các vai trò cụ thể hơn, giải quyết các vấn đề về an ninh lương thực và thúc đẩy kinh tế xanh.
Triển Vọng Thương Hiệu Ẩm Thực Việt Nam
Chính phủ Việt Nam đã tập trung vào ngoại giao văn hóa từ năm 2008, trong đó có việc quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới qua ẩm thực. Hiệp hội Văn hóa Ẩm thực Việt Nam ra đời vào năm 2017 chứng tỏ mong muốn đưa ẩm thực vào xây dựng thương hiệu quốc gia.
Việc công nhận "phở" và "bánh mì" là thuật ngữ riêng của Việt Nam trong Từ điển Oxford là một tín hiệu tích cực cho sự lan tỏa của ẩm thực Việt. Sự xuất hiện của các nhà hàng của Việt Nam trong danh sách xếp hạng của Michelin cũng là một tín hiệu khả quan.
Việt Nam cần tìm cách gắn kết và xâm nhập vào đời sống của người dân bản địa thông qua việc quảng bá ẩm thực và trải nghiệm. Việt Nam cũng cần tạo đà để ẩm thực Việt trở thành một phần không thể thiếu trong ẩm thực của các quốc gia khác, như cách mà "gà tikka masala" nguồn gốc từ Ấn Độ trở thành món ăn quốc dân tại Anh.
Tóm lại, việc trở thành "bếp ăn thế giới" có thể chỉ là một bước khởi đầu. Việt Nam cần tìm cách tạo ra sự đột phá và tạo điểm khác biệt nhằm xây dựng một thương hiệu ẩm thực Việt Nam độc đáo và thành công trên thị trường thế giới.