Chùa Tây Phương, hay còn được biết đến với tên gọi Sùng Phúc Tự, đã tồn tại từ thời nhà Mạc. Với vị trí nằm ở thôn Yên, xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, TP Hà Nội, chùa Tây Phương từ lâu đã trở thành một điểm dừng chân tâm linh hấp dẫn cho du khách.
Lịch sử của chùa
Theo truyền thuyết, chùa được xây dựng vào cuối thế kỷ VI. Một số nghiên cứu cho rằng chùa được thành lập từ thời nhà Mạc do trong chùa vẫn còn hai tấm bia đá mang tên "Tín Thí" và "Tây Phương Sơn Sùng Phúc Tự Thạch Bi" với hoa văn trang trí theo phong cách nghệ thuật cuối thế kỷ XVI - đầu thế kỷ XVII. Tuy nhiên, nội dung trên các tấm bia đã bị mòn và che khuất bởi tường hồi chùa Trung.
Vào năm 1632, chùa được sửa chữa lớn và xây thêm thượng điện và hành lang. Trong khoảng thời gian từ năm 1657 đến 1682, chúa Trịnh Tạc đã phá chùa cũ và xây dựng chùa mới cùng với tam quan. Cuối cùng, vào năm 1794, chùa Tây Phương đã trải qua một cuộc tu sửa hoàn toàn và đổi tên thành "Tây Phương Cổ Tự". Ngoại hình của nó rất giống với chùa Kim Liên ở gần Hồ Tây, cũng đã trải qua tu sửa dưới thời Tây Sơn.
Kiến trúc độc đáo của chùa
Chùa Tây Phương nằm trên độ cao khoảng 50m trên núi Tây Phương, còn được gọi là núi Câu Lậu. Dưới chân núi có một hồ nước mang lại không gian yên bình và thanh thoát cho chùa. Chùa đã được xếp hạng là Di tích quốc gia đặc biệt vào năm 2014 và các tượng Phật trong chùa được coi là bảo vật quốc gia từ năm 2015. Với sự chăm sóc của chính quyền, chùa đã được tôn tạo, xây dựng cổng chào và bến xe khách dưới chân núi. Đầu thế kỷ XXI, một tòa thủy đình lớn đã được xây dựng gần con đường từ làng Hữu Bằng, Chàng Sơn dẫn vào thôn Yên.
Kiến trúc đặc biệt của chùa
Người ta sẽ phải leo hết 239 bậc đá ong từ cổng chào dưới chân núi để đến tam quan của chùa. Chùa Tây Phương hướng về hướng đông, nhìn ra gò Rồng Sông (còn được gọi là xóm Đồng Sống) và gò Kim Quy, hay còn gọi là Núi Rùa. Tam quan chính của chùa được xây bằng gạch Bát Tràng và đá ong mà không trát vữa, mang một kiểu dáng khiêm tốn và giản dị, phù hợp với con đường dốc nhỏ và quang cảnh nông thôn xung quanh.
Sau tam quan, bên phải là một ban thờ riêng cho Đức Ông, bên trái là lối vào sân sau. Khi du khách đi qua hòn non bộ, họ sẽ lên thềm và bỏ giày trước khi vào tiền đường ba nhịp. Chùa chính gồm ba nhịp nhà song song thành chữ "Tam" trên một nền cao, mỗi nhịp có 2 tầng 8 mái kiểu chồng diêm. Tường xung quanh chủ yếu được xây bằng gạch Bát Tràng và trần màu đỏ mộc mạc, với các cửa sổ tròn được trang trí bằng vôi trắng, biểu thị triết lý "sắc sắc không không" của Phật giáo.
Xung quanh mái nhà chính và cả hai nhà thờ phụ, cột trụ được chạm trổ theo hình lá cuốn và trên mái cũng có nhiều con giống được làm bằng đất nung, các đầu đao mái cũng được làm bằng đất nung và trang trí với hình hoa, lá, rồng và phượng. Bên phải chùa chính, có một sân dài dẫn vào nhà khách và khu phụ. Bên trái là vườn tháp và lối xuống chùa Thanh Am. Phía sau là sân hậu, nhà Tăng và nhà thờ Tổ. Trong khuôn viên, có rất nhiều cây xanh và hoa cảnh, tạo nên một không gian yên bình và thanh thoát.
Những tác phẩm điêu khắc tuyệt vời
Hầu như trong toàn bộ chùa chính, khắp nơi đều có những tác phẩm điêu khắc tinh xảo. Các đầu bẩy, bức cổn, xà nách, ván long... được trang trí với các đề tài quen thuộc ở vùng đồng bằng sông Hồng như hình lá dâu, lá đề, hoa sen, hoa cúc, hổ phù, tứ linh và nhiều hình ảnh khác. Rất có thể, đây là những tác phẩm của những nghệ nhân tại làng Chàng Sơn, một làng nghề mộc lâu đời và nổi tiếng của xứ Đoài.
Ngoài các tác phẩm điêu khắc đã nêu trên, chùa Tây Phương còn có 72 pho tượng và các phù điêu được đặt khắp nơi trong chùa chính và nhà thờ Tổ. Hầu hết các tượng này được tạo từ gỗ mít rồi thếp vàng hoặc sơn màu để bảo vệ. Khá nhiều nhà chùa khác đã sao chép các tác phẩm này bởi sự tuyệt đẹp của chúng. Các tượng này có kích thước cao hơn người và lớn hơn so với kích thước của chính ngôi chùa. Đặc biệt, có những tượng cao đến 3m.
Ngoài ra, trên bậc cao nhất của thượng điện trong tòa nhà thứ ba, có bộ tượng Tam Thế Phật được coi là tác phẩm từ đầu thế kỷ XVII. Ba pho tượng Phật Quá khứ, Hiện tại và Tương lai (cũng được gọi là Tam thân: Pháp thân, Ứng thân, Hóa thân) được thể hiện trong tư thế tọa thiền trên bệ hoa sen và đều được sơn son thếp vàng. Dưới tượng Thích Ca, có mười pho tượng thánh Diêm Vương được sắp xếp quanh hương án.
Ngoài ra, du khách còn có thể thấy hai bên của chính điện các tòa nhà thứ hai và thứ ba có 16 pho tượng đứng hoặc ngồi trên các bệ dọc theo tường. Tất cả các tượng này được tạo tác với các mẫu hình khác nhau nhưng đều có vẻ mặt và cử chỉ rất sinh động. Đó là các tượng La Hán, hay còn được gọi là các vị Tổ truyền đăng. Từ Thích Ca cho đến các vị Tổ người Trung Hoa, Nhật Bản và Việt Nam, chúng đều là những vị truyền đăng đã giữ ngọn đèn tri thức và ánh sáng giác ngộ trong đạo Phật.
Điểm tham quan xung quanh
Ngoài việc tham quan chùa Tây Phương, du khách cũng có thể dừng chân tại một số điểm tham quan lân cận như chùa Thầy, đình Canh Nậu, đình Hạ Hiệp và nhiều địa danh khác trong vùng nhưng đều rất gần chùa Tây Phương.
Chùa Tây Phương đã từ lâu trở thành một điểm dừng chân tâm linh hấp dẫn cho du khách. Với kiến trúc độc đáo và những tác phẩm điêu khắc tuyệt vời, chùa Tây Phương sẽ mang đến cho du khách một trải nghiệm tâm linh thú vị và sâu sắc gần Hà Nội.
Ảnh từ bài viết gốc:
 Chân cột và bệ tượng dưới ánh sáng trời ở chùa Tây Phương
 Tượng 2 vị Kim Cương bên phải tiền đường chùa Tây Phương
 Tượng Phật A-di-đà, Tuyết Sơn và Di Lặc ở chùa Tây Phương
 Tượng 3 vị La Hán ở bên trái hậu đường chùa Tây Phương
