Sâm Lai Châu - cây đặc hữu của vùng biên giới phía Bắc, còn được gọi là tam thất Mường Tè, tam thất đen, tam thất đỏ - đã trải qua một thời gian khai thác quá mức và đứng trước nguy cơ tuyệt chủng.
Một cây đặc biệt
Theo nghiên cứu, sâm Lai Châu phân bố tập trung ở độ cao từ 1.400 - 2.000m so với mặt nước biển. Loại cây này yêu thích môi trường ẩm, có khí hậu mát mẻ quanh năm và lạnh vào mùa đông.
Giá trị dinh dưỡng tuyệt vời
Theo thông báo của UBND tỉnh Lai Châu (số 124/TB-UBND, ngày 21/10/2021), sâm Lai Châu có hàm lượng hoạt chất, như Saponin, rất tốt cho sức khỏe. Nghiên cứu cho thấy chỉ số chất MR2 chống ung thư trong sâm Lai Châu khá cao, và hàm lượng saponin toàn phần trong cây tăng dần theo thời gian.
Theo Viện Dược liệu Việt Nam, sâm Lai Châu trồng non, khoảng 5 năm tuổi, có hàm lượng saponin cao nhất không chỉ trong nước mà còn trên toàn thế giới, đặc biệt là hàm lượng MR2.
Nỗ lực bảo tồn và phát triển
UBND tỉnh Lai Châu đã tổ chức nhiều hội thảo khoa học về sâm Lai Châu từ cuối năm 2021 và thành lập Hiệp hội Sâm Lai Châu, với mục tiêu biến loại cây đặc hữu này thành hàng hóa. Tuy nhiên, trên địa bàn tỉnh, chỉ có một vài tổ chức và cá nhân mới trồng được sâm Lai Châu với số lượng lớn.
Trong ảnh là cán bộ Phòng NN-PTNT huyện Tam Đường, Lai Châu trao đổi với ông Phạm Văn Ngọc, chủ một cơ sở trồng sâm tại bản Xin Chải, xã Giang Ma.
Ông Ngọc cho biết, trước khi chọn bản Xin Chải, cơ sở của ông đã tiến hành khảo nghiệm tại nhiều địa điểm thuộc tỉnh Lai Châu. Ngoài yêu cầu về nhiệt độ, độ ẩm, độ cao, và thổ nhưỡng, ông Ngọc còn lưu ý đến nguồn nước ổn định và không quá xa đường lớn.
Sau gần 10 năm tìm tòi và thử nghiệm, cơ sở trồng sâm Lai Châu của ông Ngọc đã thu hoạch được các thành quả đầu tiên. Cây đã phát triển và đạt năng suất khá cao. Mỗi năm, chiều cao cây tăng khoảng 1-2cm và cây cho quả với số lượng hạt nhiều. Các cây được đánh số rõ ràng để phân biệt và theo dõi. Ông Ngọc dự định mở rộng cơ sở sau khi ổn định giống để cung cấp giống chuẩn lên thị trường.
Nỗ lực bảo tồn và phát triển
Sâm Lai Châu và tam thất hoang thường mọc xen kẽ trong tự nhiên và khá giống nhau, dễ nhầm lẫn vì cấu trúc lá tương đồng. Tuy nhiên, lá sâm Lai Châu thường có 5 lá và có lông ở cả hai mặt, trong khi tam thất hoang thì lá thường có 7 lá và chỉ có lông ở mặt trên.
Hình thái quả của sâm Lai Châu khi chín có màu đỏ với chấm đen ở đầu quả, tương tự sâm Ngọc Linh. Trong khi đó, tam thất hoang khi chín có màu đỏ mà không có chấm đen. Cả sâm Lai Châu và tam thất hoang đều là nguồn gen quý hiếm và đặc biệt đối với Việt Nam và thế giới.
Ước mơ trồng sâm Lai Châu dưới tán rừng
Ngoài việc tạo nguồn thu nhập ổn định cho người dân địa phương và bảo tồn nguồn gen quý hiếm của giống sâm Lai Châu, ông Ngọc còn có kế hoạch thử nghiệm trồng giống sâm này dưới tán rừng tự nhiên.
Hiện tại, cơ sở đã được lắp đặt hệ thống camera quan sát 24/24 tại khu vườn ươm cây. Bên cạnh sâm, một số loại cây quý như vũ diệp, thất diệp và tam thất hoang cũng được trồng thử nghiệm. Tất cả đều là những loại cây trồng lâu năm mang lại lợi nhuận kinh tế cao. Một củ sâm Lai Châu 10 năm tuổi có thể được bán với giá hàng trăm triệu đồng.
Nguồn tin: Bảo Thắng/nongnghiep.vn
